«
»

Ładne kwiatki II

No więc wróciłem i zgodnie z obietnicą sprzed dwóch tygodni druga część przyspieszonego kursu ogrodnictwa etymologicznego (etymologii ogrodniczej?).

Zaczniemy od roślinki nazywanej przez Polaków miętą polej, przez zagorzałych łacinników Menthe pulegium, a przez Anglosasów pennyroyal. Niektórzy zapewne pamiętają piosenkę Nirvany “Pennyroyal Tea”, gdzie Cobain wyśpiewywał niezwykle melancholijne wersy o zrezygnowanym człowieku. Na tyle zrezygnowanym, że zamiast zwykłego Jacka Danielsa popija właśnie pennyroyal tea.  Ale do rzeczy – dlaczego pennyroyal? Penny to przecież “pens” (albo cent – w zależności od tego, skąd nasz Anglosas pochodzi) a royal, to “królewski”. Dziwaczne. I nic dziwnego, że dziwaczne, gdyż jest to kolejny wypadek, gdy Anglicy próbowali bezskutecznie oswoić obce słowo. Początkowo pennyroyal był starofrancuskim puliol real, a jeszcze wcześniej łacińskim puleium (“pchla roślina” – od pulex, pchła). Rzymianie nazwali ową miętę od paskudnego owada, gdyż według nich (pisał o tym Pliniusz) pchły giną od woni palonych listków tego zioła.

Inne dziwne przejście przydarzyło się owocowi awokado (ang. avocado). Słowo to jako prawdopodobnie pierwsi z Europejczyków usłyszeli od swych Azteckich ofiar Hiszpanie. Aztekowie nazywali roślinę ahuacatl, ale jako, że w ich ówczesnej mowie występował już wyraz avocado (adwokat, prawnik) usłyszeli, jak umieli. Nota bene dzisiejsi Hiszpanie na określenie tego owocu używają wyrazu znacznie bliższego południowoamerykańskiemu oryginałowi – aguacate. Żeby było śmieszniej, ówcześni Anglicy poddali nazwę dalszej kreatywnej modyfikacji i nazwali owoc alligator lub alligator-pear (pear - gruszka). Alligator ów sam był deformacją hiszpańskiego el lagarto – “jaszczurka”. Ponoć miało to uzasadnienie w kształcie owocu awokado. Potem jednak sami przodkowie kibiców Tottenhamu przyznali, iż tym razem w ekscentryczności posunęli się nieco zbyt daleko i na początku osiemnastego stulecia hiszpańska nazwa avocado wygrała z zębatymi jasczurkami.

Być może najdziwniejsza jednak zmiana nazwy rośliny dotknęła fioletowego warzywka znanego nam jako bakłażan lub oberżyna, a Anglikom jako aubergine. Przygoda zaczęła się w sanskrycie, gdzie roślinę ową zwano vatin-gana “rośliną leczącą wiatry”. Wskutek kontaktów z Indusami nazwę tę przejęli Arabowie, ale rzecz prosta nie bez zmian – mówili al-badinjan. Przez mauretańską Hiszpanię nazwa ta dotarła do Starego Świata, gdzie stała się hiszpańską alberengena i francuską aubergine. Innej transformacji poddała arabskie słowo botaniczna łacina, która utrąciła rodzajnik i przerobiła “b” na “m” tworząc słowo melongena, z której pochodzą włoskie melanzana i mela insana (“szalone jabłko”). Z kolei Portugalczycy (także utrącając “al”) z arabskiego słowa wymiesili nazwę bringella. Portugalscy kupcy, którym nieobcy był handel z Indiami, zawieźli warzywko wraz ze swoją nazwą z powrotem na gorący subkontynent, gdzie za czasów brytyjskich na bakłażana mówiono brinjal (dzisiaj zwyczajową angielską nazwą jest w Indiach baingan lub “zwykłe” aubergine). Ach, zapomniałbym dodać – na Karaiby też Portugalczycy zawitali i tam ichnia bringella (znów pobita, zmiażdżona, żle usłyszana i zanglicyzowana) stała się brown-jolly ( w bardzo luźnym przekładzie – “brązowym śmieszkiem”).

This entry was posted on Monday, February 16th, 2009 at 8:43 PM and filed under komerski o słowach.
Follow comments here with the RSS 2.0 (XML) feed. Post a comment or leave a trackback.

Comments (51) to “Ładne kwiatki II”

  1. a cappella wrote:

    Co ja tu mogę powiedzieć?…
    Dowiaduję się wielu rzeczy, na temat których by mi się samej może nie chciało poszperać (z wyjątkiem ‘oberżyny’ – tu “już” coś wiedziałam ;) ) :)

    P.S. Ciekawe, czy tu jaki Smakosz od Adamczewskiego zagląda?…

    Posted on 17-Feb-09 at 8:15 am | Permalink

  2. komerski wrote:

    Ależ, co też pani szanowna. Milczenie – także na blogach – ma przed sobą wielką przyszłość.

    A co do p. Adamczewskiego… Właśnie jakoś zaniedbuję ten blog, co jest błędem, jako że kuchenne rozkosze to moja skryta słabość, a ulubionym programem kulinarnym jest “No Reservations”.

    Posted on 17-Feb-09 at 8:23 am | Permalink

  3. Torlin wrote:

    Po pierwsze – zagląda.
    Po drugie – też zaniedbuje.

    Posted on 17-Feb-09 at 9:15 am | Permalink

  4. a cappella wrote:

    Ależ pełna zgoda z tym milczeniem!!! Zwłaszcza po tym, jak ludź – w chwilowym (stałym!) poważnym deficycie czasu – natknie się na tę czy inną poważną logorrhoeę ;)
    A potem sam trrroszeńkę grzeszy…

    Właśnie… strefa podblogowa Red. A. też ma (dla mnie) tę poważną, wyżej wzmiankowaną dolegliwość… Więc najczęściej wybieram ‘zamiast’ opcję kilku kameralniejszych miejsc, gdzie balans wpis:komentarze zachowany jest w sposób klasyczny dla formy blogu :) :) :)

    Posted on 17-Feb-09 at 9:20 am | Permalink

  5. PAK wrote:

    Pani Bloomowa jako patronka nazewnictwa angielsko-zielskiego?

    ?Niezwykłe wyrazy wielozgłoskowe zagranicznego pochodzenia tłumaczyła fonetycznie lub przez fałszywe analogie, lub przy pomocy jednego i drugiego: metempsychoza (mnie tam psy chodzą), alias (jako podstępną osobistość wymienioną w Piśmie świętym).?

    Posted on 17-Feb-09 at 9:35 am | Permalink

  6. komerski wrote:

    @PAK: To by nawet pasowało, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że bloom, to kwiat, kwitnienie, albo i kwitnąć.

    Poza tym, lepiej, że pani Bloomowa, niż pani Bukietowa (ta od eleganckiego, białego telefonu na guziki)

    Posted on 17-Feb-09 at 9:40 am | Permalink

  7. Hoko wrote:

    A czy “ahuacatl” to pierwotnie nie było czasem “ahu, a cat!”, czyli “ach, kot!”?

    I jeszcze się czepię – czy Aztekowie aby na pewno mieli adwokatów i do tego nazywanych “avocado”? :)

    Posted on 17-Feb-09 at 9:53 am | Permalink

  8. komerski wrote:

    @Hoko: Marne szanse – kot po aztecku, to “mizton”, choć pewnie wolałbyś mówić o “dzikim, górskim kocie/rysiu” – “ocotochtli” Okoto jest już prawie po polsku. Co do ichniej palestry nie mam pojęcia.

    Posted on 17-Feb-09 at 10:00 am | Permalink

  9. Hoko wrote:

    Chodzi mi o to zdanie:

    Aztekowie nazywali roślinę ahuacatl, ale jako, że w ich ówczesnej mowie występował już wyraz avocado (adwokat, prawnik) usłyszeli, jak umieli.

    :D

    Posted on 17-Feb-09 at 12:23 pm | Permalink

  10. komerski wrote:

    O widzisz Hoko – cenna, konstruktywna krytyka. Oczywiście racja. Zostawię to jak jest, ku przestrodze i pamięci.

    Posted on 17-Feb-09 at 12:28 pm | Permalink

  11. foma wrote:

    A tak swoją drogą to ci Anglosasi jakieś problemy ze słuchem mają i to od lat…

    Posted on 17-Feb-09 at 12:40 pm | Permalink

  12. komerski wrote:

    @foma: Wyłączając paru muzyków, i owszem ;)

    Posted on 17-Feb-09 at 12:44 pm | Permalink

  13. zeen wrote:

    Jak znam życie, natężył się, napisał, po czym kolega Komerski zniknie na czas dłuższy…

    Posted on 17-Feb-09 at 1:05 pm | Permalink

  14. komerski wrote:

    @zeen; Ale tym razem zniknąłem w słusznej sprawie. Szukałem Dru’ w Bielsku :)

    Posted on 17-Feb-09 at 1:08 pm | Permalink

  15. foma wrote:

    To w Bielsku nie ma internetu? 8O

    Posted on 17-Feb-09 at 1:47 pm | Permalink

  16. komerski wrote:

    Nie było go widać spod śniegu…

    Posted on 17-Feb-09 at 2:50 pm | Permalink

  17. PAK wrote:

    W Bielsku podobno jest nawet darmowy bezprzewodowy. Przynajmniej tak się chwalili go robiąc.
    No, ale może bezprzewodowość ukryła się pod śniegiem.

    —
    Swoją drogą, czy tylko Anglicy? Wczoraj czytałem jak to nazwę słowiańską ‘Gdańsk’ przerbiono na ‘Gnesen’, bo brzmiało podobnie do też słowiańskiego ‘Gniezna’.

    Posted on 17-Feb-09 at 3:50 pm | Permalink

  18. Hoko wrote:

    W Bielsku jest internet, bo kiedyś sprawdzałem, skąd dru nadaje komentarze i wyszło, że stamtąd :)

    Posted on 18-Feb-09 at 11:39 am | Permalink

  19. komerski wrote:

    Tylko co Bielsku po internecie, skoro Dru’ przestał nadawać?

    Posted on 18-Feb-09 at 11:42 am | Permalink

  20. foma wrote:

    Może chce pokazać, że warto wrócić i nadawać znów?

    Posted on 18-Feb-09 at 4:25 pm | Permalink

  21. dru' wrote:

    Był Internet, był kochani… dowozili w wiaderkach. Teraz po zamieci śnieżnej każdy ma tyle Internetu, ile zachował na czarną godzinę.

    Nie mówicie bracie Komerski, żeście w Bielsku byli, i nie daliście znaku życia…

    Może i ja na cyber-nieżywego ostatnio wyglądam, ale jak bym jechał do Warszawy to bym się odezwał…

    Posted on 19-Feb-09 at 3:22 am | Permalink

  22. komerski wrote:

    Wszelki duch! Dru’! Dobrze wiedzieć, że żyjesz :) A w Bielsku byłem w zasadzie przejazdem (a nawet przebiegiem, bo śnieg sypał, korki były i musieliśmy biec przez jakiś park na dworzec, żeby pociąg nie umknął – o tym biegu, to jeszcze będą eposy pisać) bo przede wszystkim byłem w Szczyrku… Pięknie tam macie:)

    Posted on 19-Feb-09 at 9:11 am | Permalink

  23. Torlin wrote:

    Najładniejsze to jest przejście na piechotę z Bielska do Szczyrku. No może nie w zimie, łaziłem tak latoś kilka lat temu. A mieszkałem w “Orlim Gnieździe”.
    Dru!
    Dobrze, że jesteś.

    Posted on 19-Feb-09 at 9:23 am | Permalink

  24. dru' wrote:

    Wichry historii i inne siły nieczyste zdmuchnęły mnie na czas jakiś. Niemniej powolutku ponownie się aklimatyzuję.

    BTW było się spóźnić na pociąg i wpaść w odwiedziny. A co do Szczyrku, to może i pięknie ale i tłoczno. A, że ostatnio na nartach zacząłem jeździć to Szczyrk kojarzy mi się tylko ze staniem w kolejkach… :D

    Posted on 19-Feb-09 at 11:46 am | Permalink

  25. komerski wrote:

    @Dru – ale ponowne odwiedziny moje w tamtych okolicach nie są wcale wykluczone. Tym bardziej okazało się, że dzięki PKP te góry są logistycznie najbliższe… Cztery godziny i jestem w innym świecie…

    Posted on 19-Feb-09 at 11:50 am | Permalink

  26. dru' wrote:

    Moja żona Cię lubi, masz stałe zaproszenie. :D

    Posted on 19-Feb-09 at 4:00 pm | Permalink

  27. komerski wrote:

    Teraz to się rumienię :) Pozdrów koniecznie!

    Posted on 19-Feb-09 at 5:47 pm | Permalink

  28. dru' wrote:

    Pozdrowiłem :D

    Posted on 21-Feb-09 at 2:26 pm | Permalink

  29. Cyprian Vaxo wrote:

    Trafiłem kiedyś na takie powiedzenie: “The truth may be out there, but lies are inside your head.” bardzo mi się to spodobało, ale chciałbym wiedzieć, czy to przysłowie, czy cytat z jakiegoś dzieła.
    Gdyby tak filologowi Komerskiemu nie zajęło to wiele czasu… Pozdrawiam

    Posted on 25-Feb-09 at 2:58 pm | Permalink

  30. komerski wrote:

    @Cyprian: To powiedzenie pochodzi z książki Terry’ego Pratchetta Hogfather (1994) (“Wiedźmikołaj”, tłum. Piotr Cholewa). Co może niektórym umknąć, to nawiązanie do “The truth out there” (Prawda jest gdzieś tam…) które to było mottem serialu “Z archiwum X”…

    Czas pomyśleć o nowym wpisie…

    Posted on 25-Feb-09 at 5:20 pm | Permalink

  31. Torlin wrote:

    Komerski!
    Coś takiego!
    Sam do tego doszedłeś? :D

    Posted on 26-Feb-09 at 12:06 am | Permalink

  32. Napoleonid wrote:

    Zawsze myślałem ze tytuł ?Pennyroyal Tea? jest nie od rzeczy :)

    btw. ja mieszkam w Bielsku. w zwykłym Bielsku :) i musze stwierdzić że prócz neta tu nie uzyczysz chyba że “przez komórkę” :)

    Posted on 26-Feb-09 at 12:28 am | Permalink

  33. Cyprian Vaxo wrote:

    Dziękuję bardzo, dodaję też, że o “czerwonym paskudztwie” van Helmonta coś tam naskrobałem w stosownym miejscu.
    A ‘Pennyroyal Tea’ jakoś skojarzyło mi się z cygańską ‘zupą na gwoździu’ :) )

    Posted on 26-Feb-09 at 3:00 pm | Permalink

  34. foma wrote:

    komerski, co to za reklamy u Ciebie atakują?

    Posted on 27-Feb-09 at 11:05 am | Permalink

  35. Torlin wrote:

    Nie zauważyłem reklam.
    Ale również nie zauważyłem nowej notki.
    Może ja powinienem pójść do okulisty.
    Albo do okultysty.
    Lub do kulturysty.

    Posted on 27-Feb-09 at 11:50 pm | Permalink

  36. a cappella wrote:

    do kultysty będzie najprościej… – Komerski etymologię napisze… ;)

    Posted on 02-Mar-09 at 8:34 am | Permalink

  37. Torlin wrote:

    Reklamo!
    Już cię zauważyłem.

    Posted on 03-Mar-09 at 9:41 am | Permalink

  38. a cappella wrote:

    ;)

    Posted on 03-Mar-09 at 4:42 pm | Permalink

  39. zeen wrote:

    O! I tu cisza i spokój. Doceniam, nawet bardzo :)
    Nie to, co gdzie indziej: wpis goni wpis i po tygodniu człek nie wie gdzie, co, kiedy i dlaczego…
    Kolega Komerski obiecał, że będzie, to będzie i juszszsz…

    Posted on 16-Mar-09 at 2:13 pm | Permalink

  40. Torlin wrote:

    zeen!
    Aluzju poniał.

    Posted on 16-Mar-09 at 6:23 pm | Permalink

  41. foma wrote:

    komerski, coraz bardziej kolorowo u Ciebie…

    Posted on 23-Mar-09 at 10:10 am | Permalink

  42. a cappella wrote:

    No ładne kwiatki! Marzec się kończy a Gospodarza nima! :shock:

    Posted on 27-Mar-09 at 7:24 am | Permalink

  43. Hoko wrote:

    Kwiecień się zaczął…

    Posted on 05-Apr-09 at 2:22 pm | Permalink

  44. a cappella wrote:

    …i trwa…

    Posted on 07-Apr-09 at 8:06 am | Permalink

  45. pmk wrote:

    Komerski M.I.A.

    Posted on 09-Apr-09 at 9:24 pm | Permalink

  46. zeen wrote:

    Wesołych Świąt i na wszelki wypadek – tych grudniowych także… :)

    Posted on 10-Apr-09 at 9:05 pm | Permalink

  47. Torlin wrote:

    2010 roku :D

    Posted on 11-Apr-09 at 6:48 pm | Permalink

  48. a cappella wrote:

    Życzę Gospodarzowi i Gosciom Blogu pięknej poświątecznej wiosny – z idealnym odrodzeniem się energii i entuzjazmów wszelakich… O wenie nie zapominając ;)

    :)

    Posted on 16-Apr-09 at 5:38 am | Permalink

  49. zeen wrote:

    Komerski…
    walnij choć zdanko, zatęskniłem do Twojego entuzjastycznego sceptycyzmu…

    Posted on 21-Apr-09 at 10:26 am | Permalink

  50. PAK wrote:

    No właśnie, Gospodarza brak, aż się martwię, czy Go Drakula jakoś nie potraktowała zbyt brutalnie…

    Posted on 27-Apr-09 at 8:25 am | Permalink

  51. ninatomela wrote:

    I ja tęsknię za jego pięknym słowem.
    Wciąż klikam z nadzieją, że nowe słowo skreśli jego znawca.

    Posted on 27-Apr-09 at 11:02 am | Permalink

Post a Comment
*Required
*Required (Never published)