komerski o słowach

Gun to po angielsku broń palna, pistolet, rewolwer, strzelba, karabin, armata. Jak widać pragmatyzm Anglosasów nie zna granic i jeśli coś miota pociski dzięki energii wyzwolonej przez spalanie prochu strzelniczego, to jest to gun. Groźne, śmiercionośne i pełne znaczeń tudzież konotacji słowo.

Tym mniej powinniśmy się dziwić, że pochodzi ono najprawdopodobniej od innego groźnego i pełnego znaczeń (tudzież konotacji) słowa – od skandynawskiego imienia kobiecego.

Zabawiający się wzajemną rzezią mężczyźni od wieków na mocy nieznanego mi bliżej prawa psychologii (przeniesienie? oswajanie grozy?) nadawali swoim zabójczym zabawkom kobiece imiona. Wszyscy powinniśmy pamiętać o Grubej Bercie – najpotężniejszym moździerzu I Wojny Światowej, niektórzy mogli słyszeć o Dorze - wielkim niemieckim dziale kolejowym użytym m.in przy oblężeniu Leningradu. Nazywanie potężnych narzędzi mordu kobiecymi imionami ma jednak o wiele dłuższą tradycję. W połowie XV wieku w Anglii pojawiła się – miotająca pociski o masie 250 kg – bombarda o imieniu Mons Meg (Góra Małgośka – Wielka Małgośka – Gruba Małgośka) Dziś Małgośkę można oglądać na zamku w Edynburgu.

W przypadku słowa gun mamy ten efekt rozciągnięty do maksimum. Otóż najprawdopodobniej źródłosłowem tego terminu jest kobiece imię Gunnhildr (Gunhilda). Zarówno gunn jak i hildr w staronordyckim oznaczają wojnę, bitwę Oba te słowa stały się też imionami mitologicznych Walkirii. (Do dziś Gun jest 55 co do popularności żeńskim imieniem w Szwecji.)

Istnieje co najmniej jeden historyczny przekaz informujący o istnieniu w Anglii broni nazwanej Gunnhildr. Była to balista (wielka kusza, rodzaj machiny oblężniczej) zmagazynowana w zamku Windsor. Na liście uzbrojenia z roku 1330 czytamy:

Una magna balista de cornu quae vocatur Domina Gunilda.
(Wielka balista z Kornwalii nazywana lady Gunildą.)

W nieco starszym, napisanym na początku XIV wieku protest-wierszu The Song Against the Retinues of the Great People (Pieśń przeciwko świcie możnych tego świata), z kolei czytamy:

The gedelynges were gedered Of gonnylde gnoste; Palefreiours ant pages, Ant boyes with boste, Alle weren y-haht Of an horse thoste.
(Lokaje powstali z iskry Gunnildy; paziowie i stajenni i chłopcy pałacowi pyszni wykluli się z końskiego łajna.)

Słowo gonnylde uznawane jest za formę przejściową pomiędzy wspomnianym wyżej Gunnhildr i średnioangielskim słowem gonne. Fraza gonnylde gnoste odnosi się najprawdopodobniej do jakiegoś rodzaju materiału wybuchowego (gnást po staroangielsku oznacza iskrę).

Różne odmiany słowa gonne, w jego nowoczesnym znaczeniu broń pojawiają się w angielskim (choć łacińskim i francuskojęzycznym) piśmiennictwie od roku 1339. W angielskojęzycznym tekście znajdujemy je po raz pierwszy u Chaucera w utworze z ok. 1384 roku The House of Fame (Sławetny ród/dom) :

Went this foule trumpes soun As swifte as pelet out of gonne Whan fire is in the poudre ronne.
(Pomknął z trąbki ten ohydny dźwięk; Bystry niczym kula z lufy działa, kiedy ogień zżera proch.)