Przechwałki i sznureczki

Dawno już niczym się nie chwaliłem. Po części dlatego, że nie było specjalnie czym (choć stale zapraszam do działu obok [w tamtą >>> stronę] w którym staram się umieszczać informacje o tym, co z moich przekładów już się ukazało).

Czas więc najwyższy – z literatury dziewczęcej (wydawca twierdzi, że od lat 12 i ja w to wierzę, choć w życiu nikogo nie wychowywałem)  staraniem wydawnictwa Jaguar ukazała się książeczka pt “Co za tydzień”  wię jeśli komuś z Was brakuje pomysłu na prezent dla młodszej siostry/siostrzenicy kogokolwiek, to szczerze polecam – za “naszych” czasów takich książek nie było.

Chłopcom z kolei, chłopcom zainteresowanym fantastyką, kupić można “Oko Helma”, pierwszy tom trylogii fantasy, rozgrywającej się w  świecie Forgotten Realms.

Żeby jednak całego posta nie trawić na autoreklamę polecam kilka linków:

Wenedyk -  fascynująca językowa przygoda, Jan van Steenbergen pokazuje jak wyglądałby nasz język, gdyby Słowianie (Polanie?)  zostali zromanizowani – inaczej mówiąc Polska jenzyk – Romanska jenzyk.

1st International Colletion of Tongue-Twisters  – czyli Pierwszy Międzynarodowy Zbiór Łamańców Językowych. – Nie tylko Polacy mają swoje chrząszcze w trzcinie.

Ulisses audio - nie każdy musi kochać tę książkę. Większość jednak powinna ją przeczytać, a co najmniej połowa populacji – wysłuchać jej. Dlatego właśnie warto kliknąć i ściągnąć (zupełnie legalnie) MP3

Rezerwa Pliniusza

Jeśli chcemy po angielsku powiedzieć “podejdź do tego ze szczyptą rezerwy” tudzież “podziel to przez dziesięć” albo i “nie wierz w to do końca” używamy wyrażenia take it with a grain/pitch of salt. Starszą wersją wyrażenia jest take it with a grain of salt. Znajdujemy je po raz pierwszy w roku 1647 w dziele Johna Trappa Commentary on Revelation of John (“Komentarz do Objawienia św. Jana“) John Trapp jest nota bene autorem jednego z moich ulubionych powiedzeń – uważaj, co czytasz, gdyż tak jak woda smakuje glebą, przez którą przepływa, tak dusza nosi znamię swych lektur – ale koniec z prywatą.

Wyrażenie, o którym traktuje ten wpis trafiło do języka angielskiego prosto z tekstu liczącego około 2000 lat, napisanego mniej więcej w roku 77 n.e. W swojej Historii Naturalnej Pliniusz Starszy pisał (XXIII, 8, 149):

In sancutariis Mithridatis, maximi regis, devicit Cn. Pompeius invenit in peculiari commentario ipsius manu conpositionem antidoti e II nucibus siccis, item ficis totidem et rutae foliis XX simul tritis, addito salis grano: ei, qui hoc ieiunus sumat, nullum venenum nociturum illo die

(Po pokonaniu wielkiego władcy Mitrydates, Gnejusz Pompejusz odnalazł w jego prywatnej komnacie przepis na antidotum spisany własnoręcznie przez obalonego; brzmiał on co następuje: weź dwa suszone orzechy, dwie figi i dwadzieścia listków ruty, zetrzyj je razem dodając ziarenko soli; jeśli powstałą miksturę zażyje osoba poszcząca otrzyma na dany dzień ochronę przed wszelkimi truciznami. )

Autor powyższego przepisu to niejaki Mitrydates VI Eupator (132 p.n.e. – 63 p.n.e.) , król Pontu, jeden z największych twardzieli swojej epoki o czym świadczy m.in to, że posiadł 25 (słownie – dwadzieścia pięć) języków. Władca, który – wkraczając do Anatolii – zadarł z Rzymem i po czterech wojnach musiał wreszcie (po interwencji wymienianego już Pompejusza) zwiewać do Armenii, do własnego zięcia Tigranesa. Niemniej dyshonor ten nie stanął na przeszkodzie w uzyskaniu językowej nieśmiertelności, w związku z pozostawioną receptą na odtrutkę Anglosasi posiadają – poza antidote (antidotum) - jeszcze inne słowo – mithridate - oznaczające substancję niwelującą działanie trucizn.

Bardziej wnikliwi czytelnicy dostrzegli zapewne coś dziwnego z łacińskim cytatem – jesteśmy przyzwyczajeni używać formułki cum grano salis. Tak mówią książki, (multi)media i autorytety. Nic bardziej mylnego. Pliniusz pisał “addito salis grano” a “cum grano salis” (co znaczy tyle samo – czyli z ziarenkiem soli pochodzi z czasów Średniowiecza).

Najciekawsze jednak wydaje się to, jak wielkie znaczenie dawniej przydawano prawdzie. Zauważmy, że historia tego wyrażenia wskazuje na niemal utożsamianie prawdy z życiem. Antidotum, odtrutka na truciznę, okazało się równoważne lekarstwu na kłamstwo, nieprawdę, fałsz. I nie – nie będzie tu politycznego komentarza…

Snob

Krótkie i piękne słowo. Po angielsku, z którego się wywodzi znaczy tyle samo co po polsku. Snob - człowiek pozujący na znawcę jakiejś dziedziny lub bezkrytycznie naśladujący czyjś sposób bycia, gust lub poglądy (za PWN). Jaka jest jego etymologia?

Fachowcy odnaleźli występujące najwcześniej w 1781 roku, pochodzące ze szkockiego slangu słowo snab - oznaczało ono  szewca i jego wcześniejsze formy ani źródła nie są nikomu znane. Już około 1796 jednak studenci z Cambridge używali wariacji snob na określenie – mieszczucha lub miejscowego kupca, a wreszcie każdego nie-studenta. W roku 1831 snob oznaczał już osobę pospolitą lub kogoś z niższych warstw społeczeństwa.

Oczywiście nie jest tak łatwo i istnieje konkurencyjna etymologia. Otóż niektórzy twierdzą, że snob narodził się w Eton, gdy do szkoły zaczęło trafiać wielu synów pierwszych wygranych rewolucji przemysłowej, gdzie zetknęli się z tradycyjnie okupującymi college dziećmi arystokracji. Wtedy to arystokraci zaczęli nazywać samych siebie nobs (nobility - arystokracja) a nuworysze byli ludźmi – i tu wkracza do akcji łacina – sine nobilitate, czyli po prostu pozbawionymi szlachectwa, tytułów.

Jak wyglądała prawdziwa historia pewnie nie uda się już stwierdzić – bez względu jednak na to, czy snob został snobem dzięki łacinnikom z Eton czy jakimś pretensjonalnym, szkockim szewcom, to dzisiejsze znaczenie uzyskał w roku 1848 dzięki Księdze Snobów (Book of Snobs) Williama Thackeraya. Był to zbiór szkiców satyrycznych publikowanych wcześniej w magazynie Punch. Thackeray tak oto definiował snoba: He who meanly admires mean things is a Snob (Snobem jest ten, kto z nędzy swojego charakteru podziwia nędzne rzeczy). Sam Thackeray miał zapewne wiele okazji by przyjrzeć się snobom. Urodził się bowiem – jako syn wysokiego urzędnika Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej - w Kalkucie. Indie w tych czasach były miejscem,  w którym ludziom bez szczególnie dobrego urodzenia łatwo przychodziło robienie zawrotnych karier, które co prawda polegały głównie na otaczaniu się iście orientalnym przepychem i bogaceniu się, ale na rodzimych Wyspach byłyby dla nich nieosiągalne.