komerski o słowach

Jest chłodny, zimowy ranek 28 stycznia 1754 roku. W bibliotece zaprojektowanej przez siebie, neo-gotyckiej rezydencji Strawberry Hill, w Twickenham, w południowo-zachodnim Londynie zasiada Horace Walpole. Ma zamiar zająć się korespondencją. To część jego porannego rytuału. Rytuału, dzięki któremu świat wzbogaci się o liczącą ponad 3000 listów (31 tomów) kolekcję z której historycy po dziś dzień czerpią wiedzę na temat bardziej intelektualnych kręgów ówczesnej, angielskiej arystokracji.

Walpole (24 września 1717 – 2 marca 1797) – czwarty (i ostatni) hrabia Orford, syn pierwszego premiera Wielkiej Brytanii – Roberta Walpole’a, poseł do parlamentu, literat, autor pierwszej powieści gotyckiej “Zamek Otranto” (1764), ekscentryk i koneser sztuki lubił czytać. Pewnego dnia wpadła mu w ręce opowieść zatytułowana “Trzech książąt Serendipu”

O niej to właśnie wspomina w liście, który napisał owego pamiętnego, styczniowego dnia. Pisał wtedy list do swego przyjaciela Horace’a Manna – wysłannika króla Jerzego II do Florencji. W liście opowiadał Mannowi o portrecie niejakiej Bianco Capello – szesnastowiecznej seksbomby, księżnej Toskanii.

Jednak to nie uroda Włoszki, której “głowę odmalowano z prawdziwie tycjanowską maestrią” sprawiła, że list ten jest tak istotny. Szczególnej wagi nabiera, ponieważ Walpole – omawiając swe odkrycia w dziedzinie heraldyki rodu Capello – przypadkowe i nadzwyczaj szczęśliwe – jako pierwszy na świecie używa słowa serendipity, które od tamtej pory oznacza właśnie to: proces (lub efekt) odkrywania czegoś, czego wcale nie chcieliśmy odkryć, szczęśliwy traf.

Pisał tak:

Moje odkrycie należy do tego rodzaju fortunnych trafów, które nazywam serendipity, to bardzo wyraziste słowo, którego znaczenie, z braku lepszych tematów, postaram ci się teraz wyjaśnić: zrozumiesz je lepiej, jeśli wyjaśnię ci jego źródła, odkładając definicje na bok.

Czytałem ongiś zabawną bajkę zatytułowaną “Trzech książąt Serendipu” Ich książęce moście, w trakcie swych podróży, dokonywali najprzeróżniejszych odkryć. Dzięki swej roztropności i przypadkom odkrywali rzeczy, których odkrycie nie było ich zamiarem: na przykład jeden z nich odkrył, że drogę przed nim przemierzał ślepy na jedno oko muł, a do wniosku tego doszedł widząc, że trawa na trakcie wyjedzona była tylko po lewej stronie drogi, podczas gdy o wiele bardziej zielona i świeża rosła po prawej – czy już pojąłeś, co rozumiem przez serendipity?

I tak się zaczęło. “Szczęśliwy traf” na stałe przeniknął do angielszczyzny. I jeszcze jedno – Serendip to starożytna nazwa Sri Lanki.